హిందూమతానికి ఒక ప్రవక్త అంటూ ఎవరూ లేరు.ఎప్పుడు పుట్టిందో కూడా ఎవరికీ తెలియదు.ఇప్పుడు బతికి ఉన్న మొత్తం 80 పైన ఉన్న మతాల్లో అత్యంత ప్రాచీనకాలం నుంచి కొనసాగుతున్న మతం ఇది ఒక్కటే!హిందూమతానికి ఒకటి కాదు, అనేకమైన గ్రంధాలు ఉన్నాయి - అన్నీ సమానమైన స్థాయి గలవే!ఇవన్నీ జ్ఞానోపాసన పట్ల శ్రద్ధ గలిగి ఉండి ప్రయత్నించిన ఋషుల యొక్క ఆధ్యాత్మిక యోగ్యతని బట్టి దైవం కరుణించి తెలియజెప్పిన వైదిక సాహిత్యం మీద ఆధారపడి ఉంటాయి.కొన్ని వేదప్రామాణ్యాన్ని అంగీకరించని శాఖలు కూడా ఉన్నాయి.అన్నింటినీ కలిపి సనాతనధర్మం అని కూడా పిలుస్తారు.నిజానికి ఈ సంప్రదాయానికి హిందూమతం అని పేరు పెట్టి దీన్ని పాటించేవారిని హిందువులు అని ఇతరులు వ్యవహరించకముందు వారిని గురించి వారు చెప్పుకున్నదీ ఇతరులు గుర్తించినదీ సనాతనధర్మం పేరుతోనే.

వైదిక సాహిత్యంలో కేవలం దైవం గురించే కాక ఇతరమైన నైతిక, సామాజిక, సైనిక, సాంకేతిక విషయాలను కవితాత్మకమైన శైలిలో వర్ణించడం జరిగింది.మొత్తం సాహిత్యంలోని స్థూలమైన సూత్రాలలో ధార్మిక ప్రవర్తన, సంసార చక్ర గమనం, కర్మ యోగం లోని కార్యకారణ సంబంధం, సాంసారిక చక్రం లోని వ్యామోహాల నుండి విడివడే మోక్షప్రాప్తి, మోక్షప్రాప్తికి శరీరాన్నీ మనస్సునీ సిద్ధం చెయ్యటానికి అవసరమైన యోగ సాధనా ప్రక్రియలు అనేవి ముఖ్యమైనవి.

సనాతన ధార్మిక సాహిత్యం ప్రకారం దైవం పట్ల ఉండాల్సిన దృష్టికోణం విషయంలో కొంత సంక్లిష్టత ఉంటుంది,ఏకేశ్వరోపాసన, బహుళదేవతారాధన, ఒక దేవతాస్వరూపాన్ని ప్రముఖ దైవంగా పూజిస్తూ ఇతర దైవాలను కూడా పూజించటం, అసలు దైవం యొక్క ఉనికినే తిరస్కరించటం - అన్నీ హిందూమతంలో సమ్మతమైన విషయాలే!

ఇతరులకి హిందువులు బహుళాదేవతారాధన చేస్తున్నట్టు అనిపించినప్పటికీ అవన్నీ ఒకే ఒక నిరాకార పరబ్రహ్మానికి వ్యక్తరూపాలుగా భావించడం వల్ల వారిలో వారికి గందరగోళం లేదు.హిందువులకు ఆలయాలలోని అర్చామూర్తులలోనే కాదు - నదులు, చెట్లు, జంతువులు వంటి అన్నిటిలోనూ దేవుడు కనిపిస్తాడు.విహంగదృష్టితో చూస్తే మతస్వభావంలో సంఖ్యని పెంచుకోవడంలో ఉదాసీనతని ప్రదర్శిస్తూ అధికారాన్నీ సంపదనీ తిరస్కరించే ముముక్షుత్వం ఎక్కువ.

**మనస్సు : తంత్ర సాధనలో , షట్కర్మలతో శరీరాన్ని శుద్ధి చెయ్యడం, మనస్సును విస్తరింపజేసుకోవడం ఉంటాయి...సాధారణంగా ఇంద్రియాలు అనుభవించేదే మనస్సు అనుకుంటాం. చూడడం, వినడం, వాసన చూడడం, స్పర్శ, రుచి చూడడం - వీటికే మనం ఎక్కువ ప్రాధాన్యాన్ని ఇస్తూ ఉంటాం. అంటే బాహ్యమైన క్రియల అనుభవాలనే ఎక్కువగా పట్టించుకుంటాం. కానీ లోతుల్లోకి వెళ్ళం. శరీరానికి, మనస్సుకి, ప్రదేశానికి అతీతంగా ఉండే అనుభవ పూర్వక జ్ఞానం మనకు ఉండదు. అందుకే మనకు ఆయా స్థితులు అర్థం కావు. అందుచేత "చేతన" గూర్చి చాలా మందికి అర్థమయ్యేది సరియైనది కాదు. మనస్సు యొక్క ఒక పార్శ్వాన్నే మనం చూస్తాం. కానీ "నిగూఢ మనస్సు" మనస్సు మనకు అర్థం కాదు. మనస్సును లోతుగా అర్థం చేసుకోవడానికే "తంత్రం" చెప్పబడింది. తంత్రంలో చైతన్య పరివర్తన ఉంటుంది. ధ్యాన, ధారణ, సమాధి స్థితులలో "తంత్ర యోగం" సమాధి స్థితి యొక్క అనుభవ పూర్వక జ్ఞానానికి సంబంధించి ఉంటుంది. తంత్రం ప్రకారం పదార్థము, మనస్సు, చేతన...ఈ మూడూ ఒక్కటే.

**సాంఖ్యము :

గీ|| తారకంబు మనశ్శుద్ది కారకంబు | సాంఖ్యమాత్మరూప విచారకంబు||

అనుభవజ్ఞాన మమనస్కమట్లు గాన | నాద్యమెరిగింపు మొదల, నీవవధ రింపు ||

ముప్పదియారు తత్త్వములు :

చిద్రూపములు : శివ, శక్తి, సదాశివ, ఈశ్వర, విద్య 5

చిదచిద్రూపములు : మాయా, కాలము, నియతి, కళా,

విద్యా, రాగము, పురుషుడు 7

అచిద్రూపములు : అవ్యక్తము, బుద్ధి, అహంకారము, మనస్సు,

పంచ జ్ఞానేంద్రియములు, పంచ కర్మేంద్రియములు,

పంచతన్మాత్రలు, పంచ మహాభూతములు 24

** మొత్తము తత్త్వములు. 36**

ముప్పది యారవ తత్త్వము = కేవల శివ స్వరూపము.

ఈ ముప్పది యారుకు అతీతమైనది = పరశివము, పరతత్త్వము, తత్త్వాతీతము, బట్టబయలు.

పంచ వింశతి (25) తత్త్వములు :

అవ్యక్తము (ప్రకృతి), మహత్తత్త్వము, అహంకారము, మనస్సు, పంచ జ్ఞానేంద్రియములు, పంచ కర్మేంద్రియములు, పంచ తన్మాత్రలు, పంచ మహాభూతములు, పురుషుడు =25

96 తత్త్వములు : 
విషయ పంచకము, పంచ జ్ఞానేంద్రియములు, పంచ కర్మేంద్రియములు, అంతఃకరణ చతుష్టయము, రాగ ద్వేషములు, అరిషడ్వర్గము, దశనాడులు, చతుర్దశ వాయువులు, సప్త ధాతువులు, పంచ భూతములు, షడ్చక్రములు, మలత్రయము, ఈషణాత్రయము, పంచావస్థలు, మండల త్రయము, వ్యాధి త్రయము, త్రిగుణములు, పంచకోశములు, జీవేశ్వర తనువులు రెండు, వెరసి 96 తత్త్వములు.

పుర్యష్టకము : 
1. పంచ జ్ఞానేంద్రియములు 2. పంచ కర్మేంద్రియములు 3. పంచ ప్రాణములు 4. పంచభూతములు 5. అంతఃకరణ చతుష్టయము 6. అవిద్య 7. కామము 8. కర్మము

చతుర్దశ వాయువులు : 
సమాన, వ్యాన, ఉదాన, ప్రాణ, అపాన వాయువులు, నాగ, కూర్మ, కృకుర, దేవదత్త, ధనంజయ ఉప వాయువులు, అంతర్యామి వాయువు, ప్రాపంచకుడనే వాయువు, వజ్రుడనే వాయువు, ముఖ్యుడనే వాయువు, వెరసి చతుర్దశ వాయువులు.

మలత్రయము : ఆవరణ విక్షేప సంస్కారములు.

పంచావస్థలు : జాగ్రదవస్థ, స్వప్నావస్థ, సుషుప్త్యవస్థ, తురీయము, తురీయాతీతము

మండల త్రయము : చంద్ర మండలము, అగ్ని మండలము, సూర్య మండలము.

జీవ తనువులు : స్థూల, సూక్ష్మ, కారణ, ప్రత్యగాత్మ శరీరములు.

ఈశ్వర తనువులు : విరాట్‌, హిరణ్యగర్భ, అవ్యాకృత, పరమాత్మ శరీరములు

పంచ శక్తులు : పరాశక్తి, ఆదిశక్తి, ఇచ్ఛా శక్తి, జ్ఞాన శక్తి, క్రియా శక్తి.

పంచ బీజములు : (1) అం, యం, రం, వం, లం (2) న, మ, శి, వా, య.

పంచ అధిదేవతలు : సదాశివ, ఈశ్వర, రుద్ర, విష్ణు, బ్రహ్మ.

పంచకర్తలు : సద్యోజాత, వామదేవ, అఘోర, తత్పురుష, ఈశాన.

పంచ అధిదేవతల సామర్ధ్యము : స్థంభన, మోహన, మారణ, ఉచ్ఛాటన, ఆకర్షణ శక్తులు.

పంచ అధిదేవతల కార్యము : సృష్టి, స్థితి, లయ, విస్తీర్ణ, ఆకర్షణలు.

మానవుని ఏడు శరీరములు : 
1. స్థూల శరీరము. 2. సూక్ష్మ శరీరము 3. కారణ శరీరము 4. వివేకరూప శరీరము 5. వివేకముననుసరించు శరీరము 6. దీనికి ప్రమాణమైన ప్రజ్ఞా శరీరము 7. ఆత్మ అనెడి నేనుగా ఉండే శరీరము.

జీవుని త్రివిధ రూపములు :

1. స్థూల రూపము : 

కాళ్ళు, చేతులు మొదలగు అవవయములు కలిగి జీవుని భోగమునకు పనిముట్టుగా ఉపయోగపడేది.

2. సూక్ష్మ రూపము : 

తాను ఏ సంకల్పము చేసెనో, ఆ సంకల్ప రూపమైనదీ, సంసారమున్నంత కాలము కొనసాగే చిత్త రూపము.

3. పరమ రూపము : 

ఆద్యంత రహితము, సత్యము, చిన్మాత్రము, నిర్వికల్పము అయినది.

వివిధ శరీరములు :

1. జీవుల స్థూల శరీరము సప్త ధాతుమయము.

2. ఈశ్వర శరీరము పంచభూతమయము

3. గంధర్వాది దేవతల శరీరము తేజోమయము.

4. పరమాత్మ శరీరము అపంచీకృత పంచ మహాభూత సమష్ఠి ఆధ్యాత్మికము, త్రిగుణ సామ్యమైన ప్రకృతి.

పదునారు కళలు : 
1. హిరణ్య గర్భుడు 2. శ్రద్ధ 3. వాయువు 4. తేజస్సు 5. ఆకాశము 6. జలము 7. పృథివి 8. జ్ఞానేంద్రియ కర్మేంద్రియములు 9. మనస్సు 10. అన్నము 11. వీర్యము 12. తపస్సు, 13. మరత్రము 14. అగ్ని హోత్రాది కర్మలు 15. స్వర్గాది లోకములు 16. నామములు. 

ఈ కళలు పురుషుని నుండి పుట్టి మరల పురుషునిలోనే లయమగును. కళలు పురుషుడిని ఆధారము చేసుకొని ఉండును. కాని పురుషుడు కళలకు అసంగుడు. నిజానికి పురుషుడు నిష్కళుడు, నిత్య ముక్తుడు, అకళుడు అగు పరబ్రహ్మ స్వరూపము. ప్రకృతి కళలు పురుషునిపై ఆరోపించబడినవి. ప్రకృతి అనగా త్రిగుణ సామ్యము అనగా మాయ అనగా ఏ కళలు నిజానికి లేవో అవి ఉన్నట్లు చూపును. నిష్కళ పరబ్రహ్మమును చిత్కళా పురుషునిగా చూపించును.

అజ్ఞాన భూమికలు : 

1. బీజ జాగ్రము 2. జాగ్రము 3. మహా జాగ్రము 4. జాగ్ర స్వప్నము 5. స్వప్నము 6. స్వప్న జాగ్రము 7. సుషుప్తి

నవ విధ ద్రవ్య పదార్థములు : 

పంచభూతములు, దిక్కులు, కాలము, మనస్సు, ఆత్మ. వీటికి అతీతమైనది, ద్రవ్య గుణ కర్మలు లేనిది అచల పరిపూర్ణము.

వైశేషికము : 

ద్రవ్య, గుణ, కర్మ, సామాన్య, విశేష, సమవాయి అనెడి ఆరు పదార్థ గుణములు.

ప్రకృతి అష్టమూర్తులు :

1. భూమి, జలము, అగ్ని, వాయువు, ఆకాశము, సూర్యుడు, చంద్రుడు, జీవాత్మ

2. పంచ తన్మాత్రలు, మహదహంకారము, మహత్తు, అవ్యక్తము

సప్తావరణలు :

1. అవిద్య, శరీర పరిగ్రహణ, కర

్మ, దుఃఖము, అవివేకము, అభిమానము, రాగద్వేషములు (వ్యక్తిలోనివి).

2. అజ్ఞానము, ఆవరణ, విక్షేపము, పరోక్షము, అపరోక్షము, అనర్థ నివృత్తి, ఆనందావాప్తి (సాధక సోపానములు).

జీవుని తత్త్వముల సంఖ్య : (వివిధ గురు బోధలననుసరించి)

తత్త్వములు 2 : చిత్‌ - జడములు 2

తత్త్వములు 3 : త్రిగుణములు 3

తత్త్వములు 4 : 

అంతఃకరణ చతుష్టయము, భూమి, జలము, తేజస్సు 4

తత్త్వములు 5 : 

పంచ భూతములు గాని, పంచ తన్మాత్రలు గాని 5

తత్త్వములు 6 : 

పంచ భూతములు, పురుషుడు 6

తత్త్వములు 7 : 

వ్యక్తమైన సప్త ధాతువులు, లేక వాటియొక్క అవ్యక్తము 7 

తత్త్వములు 9 : 

1. అష్టవిధ ప్రకృతులు, వాటి కావల పురుషుడు (పరమాత్మ) 9

2. పంచ భూతములు, పురుషుడు, ప్రకృతి, అవ్యక్తము, అహంకారము 9

తత్త్వములు 11 : 

పంచ మహా భూతములు, పంచేంద్రియములు, ఆత్మ 11

తత్త్వములు 13 : 

పంచ మహాభూతములు, పంచేంద్రియములు, మనస్సు, జీవాత్మ, పరమాత్మ 13

తత్త్వములు 16 : 

పంచ మహాభూతములు, పంచ తన్మాత్రలు, పంచేంద్రియములు, మనస్సు గాని, ఆత్మ గాని 16

తత్త్వములు 17 : 

పంచ మహాభూతములు, పంచ తన్మాత్రలు, పంచేంద్రియములు, మనస్సు, ఆత్మ 17

తత్త్వములు 25 : 

పంచ కర్మేంద్రియములు, పంచ జ్ఞానేంద్రియములు, పంచ ప్రాణములు, విషయ పంచకము,

అంతఃకరణ చతుష్టయము, పురుషుడు 25 

26వ తత్త్వము : 

పరమాత్మ

27వ తత్త్వము : 

జీవాత్మ లేక పురుషుడున్ను, పరమాత్మన్ను ఒక్కటైనది.

28వ తత్త్వము : 

పరబ్రహ్మము, లేక అవ్యక్తము.

దేహికి దేహముతో నున్న సంబంధ, వ్యవహార అవస్థలు 9 : 

1. నిషేకము అనగా దేహము ఏర్పడవలెనని ఆవేశము. 2. మాతృ గర్భ ప్రవేశము 3. భూమిపై జననము 4. బాల్యము 5. కౌమారము 6. యవ్వనము 7. ప్రౌఢత్వము 8. వార్ధక్యము 9. మరణము అని 9 అవస్థలు.

జీవుని స్థూల శరీర విశ్లేషణ : 

96 అంగుళముల ప్రమాణము, 7 జానల పొడవు, 4 జానల చుట్టు కొలత, 23 కోట్ల రోమ రంధ్రములు, 30 మూరల ప్రేగులు, 92 సంధులు, 70 ఎముకలు, 8 ఫలముల గుండె, 40 ఫలముల రక్తము, 360 ఫలముల మాంసము, 1 సోలెడు పైత్య రసము, 1/2 సోల శ్లేష్మము, 1. సోలెడు శుక్లము, 72 వేల నాడులు, 190 మర్మ స్థానములు ఉన్నవి.

త్రివృత్‌ కరణము : 

పంచీకరణములో ఐదు భూతములు చేరి యుండగా, సృష్టి విధానమునందు మూడు భూతములు చేరి యుండుటను త్రివృత్‌కరణము అందురు. 1. మనస్సు అన్నమయము 2. వాక్కు తేజోమయము 3. ప్రాణుడు ఆపోమయము. అన్నము, జలము, తేజము అను మూడింటి కలయికయే విశ్వము. ఈ మూడింటియొక్క వివిధ నిష్పత్తులలో జరిగిన సంయోగము వలన బ్రహ్మాండ పిండాండములు ఏర్పడినవి. జీవులు కూడా మనస్సు, వాక్కు, ప్రాణముల త్రివృత్‌ కరణముగా ఏర్పడెను.

శ్రు|| స్వవపుః కుణపా-కారమివ పశ్యన్న

ప్రయత్నేనా-నియమేన లాభా-లా భౌ సమౌకృత్వా||

తా|| తన శరీరమును శవమువలె చూచుకొనుచు, ఏ ప్రయత్నము, నియమము లేకుండా, లాభనష్టములను సమదృష్టితో చూచుచు సంచరించవలెను.

శ్రు|| ఔషధ వదశన మాచరే ఔషధ వదశనం ప్రాశ్నీయాత్‌ ||

- సన్న్యాసోపనిషత్‌

తా|| అన్నమును ఔషధమువలె భుజించవలెను. (కాని రుచుల కొఱకు కాదు) హితము, మితముగా తినవలెను.

ఇంత విపులంగా ఏ మతంలోను , ఏ ధర్మం లోను చెప్పబడలేదు. 

***హిందూ ధర్మం వర్థిల్లు గాక...***

భట్టాచార్య గారి సౌజన్యంతో....

- జయశ్రీ అల్లు